Sultan Abdülhamid’in Elektrikli Otomobil Reddi: 137 Yıl Önceki Vizyon ve Günümüzdeki Yerli Üretim İhtiyacı

Günümüzde elektrikli araçların yükselişi, otomotiv sektöründe bir devrim yaratırken, akıllara 137 yıl öncesine dayanan bir soru geliyor: Sultan Abdülhamid, Osmanlı İmparatorluğu’na getirilen ilk elektrikli otomobili neden reddetti? Bu sorunun cevabı, sadece bir padişahın tercihi değil, aynı zamanda bir devletin ekonomik bağımsızlık vizyonunu ve teknolojiye yaklaşımını da gözler önüne seriyor.

Elektrikli Otomobilin Osmanlı’ya Girişi: Bir Dönüm Noktası

19. yüzyılın sonları, dünya genelinde olduğu gibi Osmanlı İmparatorluğu’nda da teknolojik gelişmelerin yaşandığı bir dönemdi. Buharlı makinelerden sonra elektrik, hayatın birçok alanında kullanılmaya başlanmış, ulaşım da bu değişimden nasibini almıştı. Elektrikli otomobiller, benzinli motorlu araçlara alternatif olarak geliştirilmeye başlanmış ve Avrupa’da ilgi görmeye başlamıştı.

1888 yılında Sultan II. Abdülhamid, İngiliz Messrs Immisch&Co şirketine 48 voltluk elektrik motoruyla çalışan, üstü açık bir otomobil sipariş etti. Bu araç, Avrupa’da popüler olan “Dog Cart” modeline benziyordu ve saatte yaklaşık 15 km hıza ulaşabiliyordu. Bu sipariş, Osmanlı İmparatorluğu’nun teknolojiye olan ilgisinin bir göstergesiydi ve ülkeyi teknoloji yarışına dahil etme potansiyeli taşıyordu.

Aynı dönemde, Macar mühendis Anyos Jedlik’in basit elektrikli modelinden Alman Andreas Flocken’in dört tekerlekli prototiplerine kadar dünyada elektrikli araç denemeleri hız kazanmıştı. Sultan Abdülhamid’in bu girişimi, Osmanlı Devleti’nin de bu yenilikçi teknolojiye kayıtsız kalmadığını gösteriyordu.

Ancak, bu ilk elektrikli otomobilin Osmanlı’ya gelişi, beklenen etkiyi yaratmadı. 1895’te Fransa’dan iki elektrikli araç daha saraya getirilmesine rağmen, Sultan Abdülhamid’in 1905’te otomobil ithalatını yasaklaması, bu alandaki gelişmeleri sekteye uğrattı.

Yasak Kararının Ardındaki Nedenler: Bağımlılık Endişesi ve Yerli Üretim Vizyonu

Sultan Abdülhamid’in otomobil ithalatını yasaklama kararının ardında yatan nedenler, Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın 1975’teki bir konferansta anlattığı bir hikaye ile aydınlanıyor. Erbakan’a göre, Sultan’a hediye edilen bir otomobilin parçalarının yurtdışına bağımlılık yaratacağı endişesi, yasağın temel sebebiydi.

Cuma selamlığında test edilen aracı iade eden II. Abdülhamid, “Yarın bir parçası kırılsa, Amerika’dan mı getirteceğiz?” diyerek devletin ithalata bel bağlamaması gerektiğini vurgulamıştı. Bu sözler, Sultan’ın sadece teknolojiye değil, aynı zamanda ekonomik bağımsızlığa da önem verdiğini gösteriyor.

Sultan Abdülhamid’in bu yaklaşımı, o dönemde Osmanlı İmparatorluğu’nun içinde bulunduğu ekonomik ve siyasi koşullar göz önüne alındığında daha da anlam kazanıyor. Dış borçlar, siyasi istikrarsızlık ve sanayi devrimini kaçırmış olmanın getirdiği dezavantajlar, Osmanlı’yı dışa bağımlı hale getirmişti. Sultan Abdülhamid, bu bağımlılığı azaltmak ve ülkeyi kendi ayakları üzerinde duran bir ekonomi haline getirmek için çabalıyordu.

Otomobil ithalatını yasaklama kararı, her ne kadar kısa vadede teknolojik gelişmeleri engellemiş gibi görünse de, uzun vadede yerli üretim ve sanayileşme vizyonunun bir parçasıydı. Sultan Abdülhamid, otomobil gibi karmaşık bir teknolojinin sadece tüketicisi olmak yerine, üreticisi olmayı hedefliyordu. Ancak, o dönemdeki koşullar, bu hedefin gerçekleşmesini engelledi.

Elektrikli Otomobillerin Yaygınlaşmasının Önündeki Engeller: Altyapı Eksikliği ve Siyasi Çalkantılar

19. yüzyılın sonunda Detroit Electric ve Baker gibi markalar, ABD’de binlerce elektrikli araç satarken İstanbul’da da benzer bir potansiyel vardı. Ancak, bazı sebepler, bu durumun sürdürülmesine engeldi. Bunların başında altyapı eksikliği geliyordu.

1910’da kurulan Silahtarağa Elektrik Santrali bile şehre yetersiz enerji sağlarken şarj istasyonları, hayal bile edilemezdi. Elektrikli araçların yaygınlaşması için gerekli olan altyapının olmaması, bu teknolojinin Osmanlı’da gelişmesini engelledi.

Ayrıca, Henry Ford’un 1908’de seri üretime geçmesi, benzinli araçları ucuz ve erişilebilir kılması, elektrikli otomobillerin rekabet gücünü azaltmıştı. Benzinli araçların daha pratik ve ekonomik olması, tüketicilerin tercihini bu yönde etkilemişti.

Siyasi çalkantılar ise cabası. Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı, ekonomiyi derinden sarstığı için elektrikli tramvaylar bile ancak 1914 gibi geç bir tarihte hizmete başlamıştı. Savaşlar, ekonomik kaynakların savunmaya ayrılmasına neden olmuş ve teknolojik yatırımların ertelenmesine yol açmıştı.

Günümüzde Yerli Üretimin Önemi: Sultan Abdülhamid’in Vizyonunun Yeniden Değerlendirilmesi

Sultan Abdülhamid’in 137 yıl önceki endişesi, bugün yerli üretimin kıymetini anlamamız adına güzel bir örnek teşkil ediyor. O dönemde yaşanan bağımlılık endişesi, günümüzde de geçerliliğini koruyor. Özellikle otomotiv sektörü gibi yüksek teknoloji gerektiren alanlarda, dışa bağımlılığı azaltmak ve yerli üretimi teşvik etmek, ekonomik bağımsızlık için hayati önem taşıyor.

Türkiye’nin son yıllarda yerli otomobil üretimi konusunda attığı adımlar, Sultan Abdülhamid’in vizyonunun yeniden canlandırılması olarak değerlendirilebilir. Yerli otomobil projesi, sadece bir araç üretmekle kalmayıp, aynı zamanda otomotiv sektöründe teknolojik bağımsızlığı sağlamayı ve katma değeri yüksek ürünler üretmeyi hedefliyor.

Yerli otomobilin üretimi, Türkiye’nin otomotiv sektöründeki rekabet gücünü artıracak, istihdam yaratacak ve ekonomik büyümeye katkı sağlayacaktır. Ayrıca, yerli otomobilin geliştirilmesi sürecinde elde edilen teknolojik birikim, diğer sektörlere de yayılacak ve ülkenin genel teknolojik seviyesini yükseltecektir.

Ancak, yerli otomobil projesinin başarılı olabilmesi için sadece üretim değil, aynı zamanda Ar-Ge, tasarım, yazılım ve batarya teknolojileri gibi alanlarda da yatırımlar yapılması gerekiyor. Ayrıca, yerli otomobilin uluslararası pazarda rekabet edebilmesi için kaliteli, güvenilir ve yenilikçi olması gerekiyor.

Sonuç: Geçmişten Geleceğe Yerli Üretim ve Bağımsızlık Vizyonu

Sultan Abdülhamid’in elektrikli otomobil konusundaki kararı, o dönemin koşulları ve padişahın vizyonu çerçevesinde değerlendirilmelidir. Her ne kadar otomobil ithalatını yasaklama kararı, kısa vadede teknolojik gelişmeleri engellemiş gibi görünse de, uzun vadede yerli üretim ve ekonomik bağımsızlık vizyonunun bir parçasıydı.

Günümüzde, Türkiye’nin yerli otomobil üretimi konusunda attığı adımlar, Sultan Abdülhamid’in vizyonunun yeniden canlandırılması olarak değerlendirilebilir. Yerli otomobil projesi, sadece bir araç üretmekle kalmayıp, aynı zamanda otomotiv sektöründe teknolojik bağımsızlığı sağlamayı ve katma değeri yüksek ürünler üretmeyi hedefliyor.

Ancak, yerli otomobil projesinin başarılı olabilmesi için sadece üretim değil, aynı zamanda Ar-Ge, tasarım, yazılım ve batarya teknolojileri gibi alanlarda da yatırımlar yapılması gerekiyor. Ayrıca, yerli otomobilin uluslararası pazarda rekabet edebilmesi için kaliteli, güvenilir ve yenilikçi olması gerekiyor.

Sonuç olarak, Sultan Abdülhamid’in elektrikli otomobil konusundaki kararı, geçmişten günümüze yerli üretim ve bağımsızlık vizyonunun önemini vurgulayan bir örnek teşkil ediyor. Türkiye’nin yerli otomobil projesi, bu vizyonun bir devamı olarak değerlendirilmeli ve ülkenin ekonomik bağımsızlığına katkı sağlayacak şekilde desteklenmelidir.